MEER E-COMMERCE, MEER JOBS VOOR MAATWERKERS

Hoe kunnen kansengroepen – in het bijzonder medewerkers van maatwerkbedrijven – aan de slag gaan in de e-commerce? Het Departement Werk en Sociale Economie heeft het onderzocht. Naast dit onderzoek liet het departement nog vier andere trendstudies uitvoeren: naar ontwikkelingen in de industrie, hernieuwbare energie, circulaire economie en de zorg- en groensector.

TRENDS IN DE E-COMMERCE

1. Groei van de e-commerce: de elektronische handel in België en Vlaanderen hinkte lange tijd achterop, maar België beent de rest van Europa nu bij. De komende jaren wordt zelfs verwacht dat ons land een van de sterkste groeiers in de e-commerce wordt. Steeds meer Belgen kopen online, steeds meer bedrijven verkopen online. Vooral kmo’s dragen bij tot de inhaalbeweging, daarin ondersteund door maatregelen van de overheid. Mobiel betalen wordt ook steeds makkelijker en de investering om aan e-commerce te doen, valt goed mee.
2. Hogere verwachtingen: de consument wil ook online meer en meer als een volwaardige klant beschouwd worden. Om aan de hogere verwachtingen te voldoen, bieden aanbieders online een uitgebreider gamma aan producten en diensten aan, maken ze het makkelijker om mobiel te betalen en voorzien ze uitgebreide vergelijkingsinformatie en gepersonaliseerde content.
   De meeste klanten willen hun product thuis geleverd krijgen, en meer en meer kopers verwachten levering in het weekend of zelfs op de dag zelf voor verse producten als bloemen. De consument verwacht ook dat hij altijd kan zien waar zijn pakket zich bevindt. Ongeveer de helft van de kopers verwacht een gratis levering. De online en offline verkoop raakt meer en meer met elkaar verweven, het aanbod moet dus goed op elkaar afgestemd zijn.
    
3. Druk op de logistiek: doordat er meer pakjes worden geleverd, klanten frequenter bestellen in kleinere hoeveelheden en de tijdsdruk toeneemt, neemt de druk op de logistiek fors toe.

   - Qua opslag en verwerking zien we dat magazijnen steeds vaker geautomatiseerd en gerobotiseerd worden. Om die automatisatie kostenefficiënt te laten gebeuren, moet de hoeveelheid bestellingen wel groot genoeg zijn.
   - De levering van pakjes aan huis, de zogenaamde last mile, is helemaal niet kostenefficiënt. Om kosten te besparen en de kwaliteit te verhogen, voorzien logistieke dienstverleners en transporteurs kleine opslagplaatsen of ophaalpunten in stadscentra, zetten ze kleinere voertuigen of zelfs fietsen in of voeren ze pakjesautomaten in. Dat gebeurt ook onder druk van de overheid en de consument, die duurzamere leveringen willen. Het wordt ook moeilijker om in de stadscentra te geraken door lage-emissiezones, mobiliteitsplannen en circulatieplannen.
   - Retour: aangezien zeven op de tien consumenten hun aankopen soms retourneren, moeten aanbieders dat ook voorzien in hun logistieke keten.
   - Timing: doordat klanten steeds later op de dag kunnen bestellen, maar toch de dag nadien hun bestelling kunnen ontvangen, moeten de verwerking van het product en de voorbereiding van het transport nog laat opgestart worden. Daardoor is er een shift naar nachtwerk en mogen we een verschuiving verwachten in het vroeg/dag/laat/nacht-shiftensysteem om de pieken beter op te vangen.

4. Veranderende regelgeving: het wetgevend kader verandert voortdurend en dat heeft al dan niet een positieve invloed op de e-commerce.

   - Sinds 1 februari 2017 is nachtarbeid in heel België tussen 20 uur ’s avonds en 6 uur ’s ochtends toegestaan voor alle logistieke en ondersteunende diensten in de e-commerce. Dat laat e-commercespelers toe om beter in te spelen op de vernieuwde noden van de klant en creëert meer jobs in de sector.
   - Door de algemene verordening gegevensbescherming (AVG) en de nieuwe e-privacyrichtlijn van Europa, moeten bedrijven expliciete toestemming vragen om contactinformatie van klanten op te nemen. De e-sector vreest dat dat de doodsteek betekent voor datagedreven (persoonlijke) marketing. Online verkopers kunnen wel nog altijd (ongevraagde) marketingcommunicatie sturen naar klanten die door een vorige aankoop al geregistreerd waren.
   - Volgens VLAREMA (het Vlaams Reglement voor het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen) moeten verkopers van elektronische apparaten bij een levering oude toestellen meenemen als de klant dat vraagt. E-commercespelers organiseren die aanvaardingsplicht nog niet echt. De Openbare Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) doet sinds 2016 echter meer gerichte controles bij online verkoop.
   - De onzekerheid rond de brexit heeft een ronduit negatieve invloed op de e-commerce. Het Verenigd Koninkrijk speelde lang een vooraanstaande rol in de online verkoop in Europa, maar na de aankondiging van de brexit bleek de groei in 2016 de laagste in de Europese Unie. Doordat 45 procent van alle Britse buitenlandse handel gebeurt met de EU, dreigt de brexit tot hogere prijzen en verlies van consumentenvertrouwen te leiden, met grote gevolgen voor het cross-border onlineshoppen.
    

5. Vernieuwende businessmodellen en verdere technologische ontwikkeling:
   De e-commerce introduceert innovatieve businessmodellen uit andere sectoren. Subscription services zoals HelloFresh baseren zich op businessmodellen van diensten als Netflix of Spotify. Een klant betaalt een maandelijks bedrag en krijgt op regelmatige basis producten geleverd. Ook de deeleconomie heeft een stevig aandeel in de e-commerce, met bijvoorbeeld extra capaciteit aan logies (Airbnb) of autoritten (BlaBlaCar). Of je kan online dingen huren, zoals kledij. Je kan ook steeds vaker outletproducten online kopen. Social commerce stimuleert de consument om producten te kopen of verkopen via sociale media. Leveranciers gebruiken het platformvan grote spelers als Amazon Prime. Daardoor kunnen ook kleine lokale ondernemers hun producten aanbieden via moderne koopfaciliteiten. Doordat ze betalen voor het platform, kan Amazon zijn producten met een nulmarge aan de consument aanbieden.
   Daarnaast komen er heel wat innovaties aan in de e-commerce: online shoppen via voice search, online groepsaankopen, gepersonaliseerde reclame, augmented reality waarbij je bijvoorbeeld kan zien hoe een zetel er in jouw woonkamer uitziet, drones die pakjes leveren enzovoort.
    
6. Datagedreven e-commerce:
   - De e-commerce gebruikt big data, onder meer om trends in de e-commerce te voorspellen, de vraag naar producten in te schatten, potentiële consumenten te identificeren en een mogelijke opvolgverkoop in te schatten. Die data kunnen komen van aankoopgedrag, activiteiten op sociale media, weerdata, locatie, leeftijd, geslacht enzovoort.
   - Blockchain is een digitaal register dat transacties meteen opneemt en kopieert via een computernetwerk, zonder dat een centrale autoriteit ze moet goedkeuren. Deze technologie, met bitcoin als bekendste voorbeeld, is betrouwbaar, transparant en makkelijk beschikbaar. Blockchain gaat identiteitsdiefstal en geknoei met data tegen. Ook drukt het transactiekosten van en naar banken of andere tussenpersonen. De technologie kan in de hele e-commerceketen toegepast worden: alternatieve betalingsmogelijkheden voorzien, gemakkelijker voertuigen huren, kopen of leasen, producten makkelijker traceren ...

MOGELIJKHEDEN VOOR KANSENGROEPEN IN DE MAAKINDUSTRIE

1. Zelf een webshop opzetten: maatwerkbedrijven die een eigen product hebben, kunnen een webshop opzetten, wat relatief weinig kost. Dat kan tot heel wat extra jobs leiden, want de orders moeten klaargemaakt worden, en daar komen eenvoudige manuele taken bij kijken: inpakken, verpakken, documentatie toevoegen, opsturen. Ook kunnen maatwerkers klanten telefonisch of per mail helpen bij de opvolging van hun pakket. Werknemers met computervaardigheden kunnen de webshop helpen opzetten en onderhouden. 
    
2. Productdisplays bouwen: omdat fysieke winkels belangrijk blijven, etaleren sommige leveranciers hun assortiment in een afzonderlijk deel van de winkel of supermarkt. Maatwerkbedrijven kunnen productdisplays maken voor die shop-in-shops.
    
3. Magazijntaken uitvoeren: in de magazijnen die steeds vaker geautomatiseerd zijn, kunnen maatwerkers overgebleven taken uitvoeren: producten van de paletten halen, nakijken, stofvrij maken, verschillende producten herverpakken voor cadeaupakketten enzovoort. Bij kmo’s zijn magazijntaken een grote opportuniteit omdat zij niet de schaal hebben om hun logistieke afhandeling te automatiseren. Maatwerkers kunnen ook orderpick- of handlingtaken uitvoeren voor delicate producten als groenten of breekbare producten, maar dat zijn wel moeilijke, tijdsintensieve activiteiten. Ook dat biedt kansen voor maatwerkbedrijven: zij kunnen taken als schoonmaak overnemen van de reguliere arbeiders die aan orderpicking doen.
    
4. Last mile transport: klanten willen hun pakket steeds vaker aan huis krijgen. Doelgroepwerknemers kunnen dat vervoer naar de eindklant doen op een elektrische bakfiets met laadruimte. Die taak vraagt weinig begeleiding van de doelgroepwerknemer. Niet alleen de meest sterke profielen kunnen dit opnemen, ook de meest sociale. Het biedt de doelgroepwerknemer ook kansen om door te stromen naar een job als koerier of chauffeur in het reguliere jobcircuit. Doordat stadscentra steeds moeilijker bereikbaar worden, neemt de vraag naar levering met alternatieve vervoersmiddelen alleen maar toe. Ook komen er steeds meer ophaalpunten aan de rand van stadscentra, wat opnieuw jobmogelijkheden biedt voor kansengroepen: pakketjes scannen, wegleggen, zoeken ... De hoge tijdsdruk kan wel een obstakel vormen, net als de  investering die een elektrische bakfiets vraagt.
    
5. Retourlogistiek: vooral hier zit veel potentieel voor kansengroepen. Ze kunnen bij grote e-commercespelers taken opnemen als strijken en wassen van geretourneerde kledij. Als het gaat om afgedankte producten kunnen ze die opnieuw vermarkten als tweedehandsproducten. Dat gebeurt nu al in de kringloopwinkels. Maatwerkers kunnen hier pakketjes uitpakken, producten inspecteren, testen, repareren, installeren, updaten, sorteren en herverpakken. Of ze recycleren de spullen die niet meer bruikbaar zijn.

   Deze taken staan onder een lagere tijdsdruk dan in het reguliere e-commerceproces en ze vragen niet veel investeringen. Er zijn relatief lage competenties nodig. Als het maatwerkbedrijf ook spullen ophaalt, moet de werknemer wel beperkte sociale vaardigheden hebben en een rijbewijs. Er moeten wel genoeg geretourneerde producten zijn om de handelingen geüniformeerd en gesegmenteerd te kunnen uitvoeren. Bovendien kan de tijdsdruk in de toekomst nog toenemen