Switch naar hernieuwbare energie: wat kan de sociale economie hierin betekenen?

Hoe kunnen kansengroepen – en in het bijzonder werknemers van maatwerkbedrijven – op een duurzame manier aan de slag gaan in de sector van de hernieuwbare energie? Dat onderzocht het Departement Werk en Sociale Economie. Naast het trendonderzoek rond herbruikbare energie liet het Departement nog vier andere trendstudies uitvoeren, die dieper ingaan op de ontwikkelingen in de industrie, in e-commerce, in circulaire economie en in de maatschappelijke noden binnen de zorg- en groensector. De trendonderzoeken moeten ondernemers uit de sociale economie ondersteunen bij de ontwikkeling van nieuwe activiteiten en de banden met de reguliere sector aanhalen.

Trends in hernieuwbare energie

Uit het trendrapport blijkt dat er zich vier grote trends aftekenen voor de toekomst van hernieuwbare energie:

1. Energie wordt groener. Europa wil tegen 2050 een groenere samenleving worden. Ook Vlaanderen engageert zich en onderzoekt of ze tegen dan volledig kan overschakelen op hernieuwbare energiebronnen. Dalende investeringskosten en een ondersteunend beleid vanuit de overheid wakkeren deze trend steeds verder aan.
    
2. Decentralisatie en eigen productie van energie. Steeds meer energieconsumenten produceren zelf energie, bijvoorbeeld via zonnepanelen, windmolens of warmtepompen. Deze ‘prosumenten’ kunnen zowel particulieren zijn die hernieuwbare energie opwekken voor eigen gebruik, als energiecoöperaties, bedrijven en openbare instellingen zoals ziekenhuizen.
    
3. Smart energy. Hernieuwbare energie is afhankelijk van het weer en daarom variabel in productie. Digitale technologieën, zoals slimme meters, moeten ervoor zorgen dat vraag en aanbod van energie op een intelligente manier op elkaar afgestemd zijn. Ze sturen de elektrische apparaten in huis aan in functie van de beschikbare hernieuwbare energie. De wasmachine zal bijvoorbeeld draaien op een moment dat de zon schijnt, omdat de energie dan goedkoper is. Dat de Europese energiemarkt naar een eengemaakte markt evolueert, versterkt bovendien de bevoorradingszekerheid.
    
4. Energie-efficiëntie als toekomst. De Europese Unie wil tegen 2030 30 procent energie-efficiënter zijn. Om die doelstelling te halen zullen de lidstaten een hele rist aan maatregelen moeten nemen: verwarmingssystemen verbeteren, gebouwen beter isoleren, dubbele beglazing voorzien, enzovoort. Ook de publieke sector kan haar steentje bijdragen en kiezen voor energie-efficiënte gebouwen, producten en diensten. Vlaanderen stelt om de drie jaar een actieplan op voor energie-efficiëntie. Daarin staan concrete acties zoals het promoten van de energiescan of burgers aanmoedigen om te BENOveren (‘beter renoveren’).

Impact op werkgelegenheid

Er wordt verwacht dat het aantal jobs in hernieuwbare energie het komende decennium sterk zal groeien. Ook het scenario voor Vlaanderen voorspelt heel wat extra voltijdse jobs. Vooral de toenemende investeringen in zonnepanelen zullen een belangrijke impact hebben op de lokale werkgelegenheid in Vlaanderen.

Mogelijkheden voor kansengroepen

Momenteel zijn sociale-economieondernemingen niet zeer actief in de hernieuwbare-energiesector. Toch kan ook de sociale economie de komende jaren voordeel halen uit de sterke groei van de sector. Zeker op het vlak van energie-efficiëntie en de diensten die daarmee gepaard gaan (bijvoorbeeld het onderhoud van installaties) zijn er veel mogelijkheden voor de tewerkstelling van kansengroepen.

Ook de decentralisering van de energiesector biedt opportuniteiten voor de sociale tewerkstelling van doelgroepwerknemers. Steeds meer kleine bedrijven zijn actief in de energiesector, het aandeel prosumenten groeit en almaar meer mensen sluiten zich aan bij coöperaties om lokaal hernieuwbare energie op te wekken en hun voetafdruk te verkleinen. Dat creëert lokale jobs die moeilijk verplaatst kunnen worden buiten Vlaanderen. Dit is een belangrijke factor gezien de lokale gebondenheid van veel doelgroepwerknemers in de sociale economie.

1. Activiteiten binnen de productie

Productie van materiaal voor hernieuwbare energie

Spelers uit de sociale economie kunnen doelgroepwerknemers inschakelen om duidelijk afgelijnde taken uit te voeren binnen de productie en het samenstellen van materiaal voor hernieuwbare energie. Een productieomgeving biedt de noodzakelijke omkadering waarbinnen de doelgroepmedewerkers volledig tot hun recht komen. Kleine kanttekening: België heeft maar een beperkt aantal kleine productiebedrijven, het gaat hier dus over kleinschalige opportuniteiten.

Logistieke taken binnen biomassa

Bij het groenbeheer van wegen, openbaar domein en natuur ontstaat er groenafval zoals bermmaaisel en snoeisel. Die biomassa kunnen particulieren of biomassacentrales gebruiken om energie op te wekken. Doelgroepwerknemers kunnen fysieke taken uitvoeren zoals het snoeien en vervoeren van groenafval.

Zonnepanelen installeren

Met de nodige opleidingen en veiligheidsmaatregelen kunnen werknemers uit de kansengroepen perfect zonnepanelen plaatsen. Na een terugval van 2012 tot 2014 herleeft deze markt in Vlaanderen sinds 2016, voornamelijk dankzij een groei in kleine systemen bij particulieren en kleine bedrijven.

2. Onderhoud en energie-efficiëntie

Installaties voor hernieuwbare energie onderhouden

Zonnepanelen of andere installaties die hernieuwbare energie opwekken, moeten regelmatig onderhouden worden. Kansengroepen komen gegarandeerd in aanmerking voor deze relatief eenvoudige routinetaken. Zo kunnen ze zonnepanelen schoonmaken of hoogspanningsmasten visueel inspecteren. Met de juiste opleiding kunnen ze ook de nodige herstellingen uitvoeren.

Energiescans uitvoeren

Vandaag zet de sociale economie al ‘energiesnoeiers’ in. Die doelgroepwerknemers voeren energiescans uit bij maatschappelijk kwetsbare gezinnen en geven hen advies om de energie-efficiëntie te verbeteren. Ze plaatsen ook isolatie, een taak die ze zelfstandig kunnen uitvoeren en waarvoor slechts beperkte begeleiding nodig is. Aangezien Vlaanderen nog heel wat niet-geïsoleerde huizen telt, ligt hier zeker potentieel voor de sociale economie. Competenties waarop voor deze jobs wordt ingezet zijn: zelfstandig verplaatsingen maken, sociaal vaardig zijn, technische kennis verwerven over energie-efficiëntie en kunnen toepassen in specifieke situaties.

Lees meer over de energiesnoeiers van vereniging De Schakelaar in Brugge.

3. Recylage

Zonnepanelen recycleren

De nood aan recyclage zal in de toekomst enkel maar toenemen. Zo verwacht men bijvoorbeeld dat de eerste zonnepanelen in 2022 gerecycleerd moeten worden en dat de hoeveelheid geleidelijk zal toenemen. Het ophalen, transporteren en recycleren van zonnepanelen kan een opportuniteit zijn voor de sociale economie. Zo kunnen doelgroepwerknemers met fijne motorische vaardigheden de verschillende materialen van elkaar scheiden.
 

Het volledige onderzoek vind je hier.

Een samenvattend artikel kan je hier lezen.

Lening voor hernieuwbare energie aanvragen?

Wil je als sociale-economieonderneming investeren in hernieuwbare energie en energie-efficiëntie? Ga dan een voordelige lening aan!

Je vindt alle informatie en de voorwaarden om een energielening aan te vragen hier.